Na drie succesvolle edities in Woerden, Zeist en Houten organiseerden we op 7 juni ons vierde Innovatiecafé. Dit keer in Amersfoort. We betrokken de lokale partij KOSMIK en onze vaste samenwerkingspartner Art-Up bij de organisatie en gingen het gesprek aan met elkaar. Wat speelt er onder de Amersfoortse cultuurmakers? En wat kunnen we leren van andere innovatieve projecten? In dit artikel blikken we terug op een inspirerende avond, die gemodereerd werd door Dorian Kingma van Art-Up. De illustraties zijn gemaakt tijdens het innovatiecafé door Tamara Boon en de foto’s zijn gemaakt door Rafaël Stomp ‘heytagmij’.

Tijdens de introductie van interim-directeur Cobie de Vos werd al snel duidelijk waar het deze avond om ging: kennisdeling. CIPU ondersteunt innovatieve ideeën die de culturele sector toekomstbestendig maken, door financiering en begeleiding te geven aan culturele en creatieve organisaties en makers voor het onderzoeken en uitvoeren van deze ideeën. Begeleiding, financiering en kennisdeling zijn bij CIPU altijd met elkaar verbonden. Een van de onderdelen om die kennisdeling nog beter te faciliteren zijn de Innovatiecafés. 

Ook wethouder van Amersfoort Tyas Bijlholt (onder andere verantwoordelijk voor de portefeuille: Kunst, Cultuur en Evenementen) sprak over de urgentie van een sterke en weerbare cultuursector. Tyas: “We moeten kunstenaars betrekken bij maatschappelijke vraagstukken. Cultuur hoort bij de ontwikkeling van de stad.”  

Leren van elkaar

Voor dit innovatiecafé vroegen we Janique Modder, Prisca Maas en Machteld Busz om te vertellen over de projecten die zij, met steun van CIPU, hebben kunnen doorontwikkelen en welke lessen zij gehaald hebben uit hun proces. 

Hiphopdans en poppentheater

Janique Modder (KOSMIK) en Prisca Maas (Las Werkplaats / Duda Paiva Company) vertelden over Legends of the Roof: een nieuwe combinatie van hiphopdans en poppentheater in een cinematografische vertelling op daken in Amersfoort. Zij kregen in 2022 €50.000 euro toegekend om hun project te realiseren. Met deze vernieuwende hybride vorm tussen dans en theater doorbreken zij aannames over beide kunstvormen en faciliteren ze een gelaagde zichtbaarheid. Artistiek en thematisch staat het maatschappelijke taboe rond zelfdoding en depressie centraal. 

Een mooi plan lag op tafel, maar het bleek lastig om in de nasleep van corona financiën te krijgen. Met hulp van CIPU konden ze overgaan tot actie. “Tijdens corona ging alles ineens anders, je praat veel en doet weinig. Juist in die tijd kwam subsidie en begeleiding van CIPU heel goed van pas.” Met begeleiding van Art-up binnen het traject heeft Legends of the Roof peer-to-peer kunnen werken aan hun project. Hierdoor ontstond een groot gevoel van eigenaarschap en werd de beoogde doelgroep bereikt. 

In het project van Legends of the Roof zit de innovatie hem deels in de samenwerking tussen twee disciplines, doelgroepen en vormen van cultuur. Maar ook in de vorm zit innovatie. Die is anders dan gebruikelijk in de theaterwereld. De keuze voor unieke locaties, op daken in Amersfoort, heeft ervoor gezorgd dat het project op uiteenlopende plekken getoond kon worden, waardoor veel impact is gemaakt. 

De XTC-winkel in Utrecht 

Machteld Busz vertelde in Amersfoort over de XTC-winkel: geen winkel waar je drugs kan kopen maar een plek waar zij samen met de Universiteit Utrecht onderzoek deed naar de maatschappelijke reacties op gereguleerde verkoop van MDMA. In deze interactieve kunstinstallatie kan de bezoeker zich verplaatsen in drie scenario’s van een XTC-outlet. Een sociaal sculptuur waarin kunst, wetenschap en de sociale sector elkaar versterken in het maatschappelijke debat rondom de regulatie van XTC. 

Het debat rondom drugs roept vaak veel emoties op. De pop-up installatie van Poppi Drugsmuseum moest dit debat bespreekbaar maken op een geheel nieuwe en innovatieve manier. Maar welke financierder durft dit aan? Machteld: “We kregen 50.000 euro van CIPU om dit project te realiseren. De XTC-winkel is een cross-over geworden tussen een publieksexperiment en een kunstinstallatie.” Dat heeft geleid tot een experiment vol innovatie, nieuwe kansen en mogelijkheden. De uitkomsten van het onderzoek zijn gepubliceerd in een rapport.

Experimenteren, leren en falen

Na een aantal mooie voorbeeldprojecten was het tijd om het gesprek aan te gaan met elkaar! Met een enthousiaste groep deelnemers reageerden we op stellingen van moderator Dorian Kingma van Art-Up.

Hoe kunnen we innovatie stimuleren? Een groot woord: innovatie, werd al snel geroepen. Want wat is innovatie nou eigenlijk? Het is niet alleen experimenteren of vernieuwen. Het heeft ook te maken met doorontwikkeling, verbeteren en veranderen.

“Innovatie is niet hetzelfde als experiment. Het is ook doorontwikkelen: beter maken dan het was, groeien, veranderen.”

Een ander veelgehoord begrip was ‘falen’. Ruimte om te falen biedt mogelijkheid tot innovatie, nieuwe manieren uitproberen, andere wegen en verrassende uitkomsten verkennen. Maar wat heeft falen nodig? Voor falen en experimenteren is ruimte nodig. Niet alleen fysieke ruimte maar ook mentale ruimte. Uit de zaal komt het geluid dat de cultuursector momenteel heel resultaatgericht is, waardoor er geen milieu ontstaat waarin experiment en falen kunnen floreren. Als hierop beter wordt ingespeeld, denkt men ook innovatie te kunnen stimuleren. 

Immersieve kunstvormen

Een van de thema’s die centraal stond tijdens het innovatiecafé was immersieve kunstvormen. Deze vorm, waarbij publiek en maker worden uitgedaagd een andere of nieuwe rol aan te gaan, komt steeds vaker voor. De bezoeker wordt betrokken bij de vormgeving van het project. Wat vinden de deelnemers van het innovatiecafé van deze kunstvorm? En wat is de meerwaarde hiervan? Op de stelling “ik denk dat immersieve kunst belangrijk gaat worden omdat…” volgde divers geluid. Zo werd digitalisering genoemd als belangrijk en innovatief medium om kunst meer immersief te maken. En werd de beleving van kunst aangedragen als iets waar de bezoekers steeds meer naar op zoek zijn. Er zijn zoveel prikkels en men wil ervaren met alle zintuigen. De zaal dacht bij immersieve kunst dan ook aan kernwoorden zoals: ervaring, ontregeling, onderdompeling, zintuigen en ogen dicht. 

Het creëren van een productieklimaat

Als tweede stelling bespraken we “het creëren van een productieklimaat" en dan vooral in Amersfoort. Wat is daarvoor nodig en hoe is zoiets te realiseren? Reacties hierop waren: locatie, vertrouwen, daadkracht, gunnen, momentum, visie, vergunningen, netwerk. Vanuit KOSMIK werd benadrukt dat het vaak een zoektocht is naar programmering en verhuur om te blijven bestaan. Andere deelnemers bevestigden dit geluid en ook wethouder Tyas beaamde dat deze balans soms lastig te vinden is. Er blijft een continue zoektocht naar de balans tussen genoeg financiële middelen beschikbaar stellen, en hoge verwachtingen van de cultuursector. 

Er is meer ruimte nodig

Ook Dorian Kingma, moderator van het Innovatiecafé, kijkt terug op een mooie avond. Met enthousiaste deelnemers, veel energie en een groot hart voor de culturele sector.
De vraag naar ruimte, zowel fysiek als mentaal blijft een terugkerend onderwerp. Mooi om te zien is dat tegelijkertijd een project zoals Legends of the Roof aantoont dat met een klein budget en gebrek aan bewegingsruimte de creativiteit van de makers ook juist uitgedaagd kan worden en er prachtige dingen kunnen ontstaan. Nieuwe wegen worden ontdekt en één ding is zeker, met een zaal bomvol ideeën en gedreven makers, ondernemers en cultuurliefhebbers staat ons nog heel wat te wachten!

“Er is behoefte aan meer ruimte. Zowel letterlijk als figuurlijk ervaren de makers hieraan gebrek.
Ze willen meer financiële ruimte, maar ook meer ruimte om te experimenteren, te oefenen, te presenteren.”